In een tijdperk dat wordt geteisterd door ‘fake news’, propaganda en een alomtegenwoordig gevoel van desoriëntatie, is de vraag “wat is waarheid?” niet langer een abstracte filosofische exercitie. Het is een existentiële noodkreet geworden. We leven in een wereld die technologisch en organisatorisch geavanceerder is dan ooit, maar die moreel volstrekt gedesoriënteerd, zelfs anarchistisch, is. De moderne mens, omringd door data, verdrinkt in een oceaan van onzekerheid.

Vanuit een katholiek perspectief is deze chaos geen toeval, maar het onvermijdelijke gevolg van een fundamentele leugen die aan de basis van onze moderne beschaving ligt. Om waarheid te begrijpen, moeten we haar niet zien als een verzameling verifieerbare feiten, maar als een hiërarchie. De crisis van de waarheid is een crisis van de hiërarchie.

De Absolute Waarheid versus het Modernisme

Mijn diepste overtuiging, gevormd door denkers als Augustinus, Chesterton en Benedictus XVI, is dat waarheid een absoluut en singulier karakter heeft. Dit staat in schril contrast met het modernisme, dat waarheid reduceert tot een subjectieve ervaring, een sociale constructie of, in zijn meest cynische vorm, een machtsinstrument.V oor een katholiek is de Waarheid verankerd in het bestaan van één God, de Schepper van hemel en aarde. De volheid van deze goddelijke openbaring is echter geen boek, maar de Persoon van Jezus Christus zelf. De Heilige Schrift en de levende Traditie getuigen van Hem en vormen samen het metafysische geheel waarbinnen de werkelijkheid pas echt betekenis krijgt.

Deze Waarheid is geen statisch object, maar een levende orde. Het is de logos die de kosmos doordringt en structureert. Zonder erkenning van deze goddelijke orde, verliest de mens zijn ankerpunt en wordt hij overgeleverd aan de golven van de tijdgeest.

De Grote Leugen: Een Wereld Zonder God

De kern van de moderne problematiek is wat we de Grote Leugen kunnen noemen: het bouwen van maatschappelijke structuren op de ontkenning van God. Onze politiek, onze economie, en zelfs onze wetenschap opereren alsof God niet bestaat of, op zijn best, een irrelevantie is voor de private sfeer. Zoals denkers als Carl Schmitt en Jacques Ellul hebben aangetoond, leidt dit onvermijdelijk tot de vergoddelijking van iets anders: de Staat, de Markt, de Techniek, of de abstracte ‘wil van het volk’.

Wanneer de staat de hoogste autoriteit wordt, wordt haar woord de facto waarheid. Propaganda wordt dan geen uitzondering in oorlogstijd, zoals Arthur Ponsonby beschreef, maar de permanente staat van de communicatie. Alles wordt een instrument om de bevolking te sturen en de macht te consolideren. In zo’n wereld is het onderscheid tussen waarheid en leugen niet alleen moeilijk, maar ook ongewenst. De vraag is niet langer: “Is het waar?”, maar: “Dient het het systeem?”. Ik ben van mening dat nagenoeg alles wat ons via de gevestigde kanalen bereikt, in zekere zin ‘fake news’ is, omdat het opereert binnen het frame van deze Grote Leugen.

Ongeordende Verlangens en Morele Anarchie

Deze ontkenning van de goddelijke hiërarchie sijpelt door tot in de ziel van ieder individu. Zonder een ultiem ijkpunt – God – raken onze verlangens ongeordend. Dostojevski’s adagium “Als God niet bestaat, is alles toegestaan” is hier de harde realiteit. De mens wordt een slaaf van zijn eigen passies. Of het nu de atheïst is die de Rede aanbidt, of de hedonist die leeft voor de volgende zintuiglijke bevrediging, ieder mens is fundamenteel religieus. Iedereen dient een meester.

De ontkenning van God leidt niet tot bevrijding, maar tot de tirannie van het verlangen. De hiërarchie wordt omgekeerd: in plaats dat de mens zijn verlangens ordent naar God, wordt het verlangen zelf god. Dit is de morele anarchie waarin we leven: een wereld vol perfect georganiseerde systemen, bevolkt door moreel stuurloze individuen.

De Weg Terug: Dogma als Bevrijding

In de moderne perceptie is ‘dogma’ een synoniem voor bekrompenheid en intellectuele slavernij. Niets is minder waar. Dogma is geen gevangenis, maar een landkaart. Het is de geopenbaarde structuur van de werkelijkheid, die ons in staat stelt ons op een zinvolle manier tot God en de schepping te verhouden. Het biedt de vrijheid van de leugen, de vrijheid van de chaos van ongeordende verlangens.

Terwijl seculiere ideologieën en spirituele culten opkomen en weer verdwijnen als golven in de zee, blijft de Kerk, ondanks al haar menselijke feilbaarheid, overeind. Omdat zij niet gebouwd is op de verlangens van de mens, maar op de openbaring van God. De devoties en theologische accenten mogen door de tijd heen veranderen, maar de kern blijft.

De aard van de waarheid is hiërarchisch. Aan de top staat God, en alles wat bestaat, vindt zijn betekenis en orde in relatie tot Hem. We zijn als individu en als samenleving geroepen om deze orde te erkennen en ons leven ernaar in te richten. We hebben de ziel en het leven niet zelf gecreëerd; we hebben ze ontvangen. De ontkenning van deze fundamentele waarheid is de bron van alle leugens die onze wereld vergiftigen.

De opdracht is dan ook helder. We moeten de moed hebben om de Grote Leugen te doorzien en de hiërarchie van de waarheid te herstellen in ons eigen leven. Alleen door onszelf opnieuw te ankeren in de Eeuwige Waarheid, kunnen we hopen de leugens van onze tijd te weerstaan.